Časopis Prosvjeta

U Udbini je od 18. do 20. novembra po drugi put održana manifestacija “Lika u srcu”. Domaći pododbor “Prosvjete”, pod vodstvom Tatjane Čanković, ugostio je KUD “Krajina” iz Beograda i mlade folkloraše iz Korenice. Prvog dana gosti su posjetili manastir Gomirje, dok je drugog dana otvorena izložba narodnih rukotvorina, upotrebnih alata i predmeta iz Like. Vrhunac je svakako bio koncert i smotra folklora u dvorani KIC-a “Nikola Tesla” pred 140 posjetilaca. „Svrha koncerta bilo je očuvanje narodnih običaja, pjesme i kola“, rekla je Tatjana Čanković, iskazavši zadovoljstvo da su u publici bili i Srbi i Hrvati koji zajedno žive u Udbini.

Mirjana Karanović, proslavljena beogradska glumica i od nedavno redateljica, mirotvorka i aktivistkinja, međunarodno priznata, držala je dvosatnu budnost svih onih koji su je došli poslušati u Hrvatskom novinarskom domu 2. novembra. Uz moderatora Bojana Munjina prošla je sito i rešeto jugoslavenskog filma i pozorišta i, sada nedostižne, razbibrige. Prisjetila se svojih početaka i paradigmatskog “Petrijinog venca”, svoje neviđene radosti da igra sa tada već afirmiranim Mikijem Manojlovićem u “Ocu na službenom putu”, te svih ličnih momenata slave, ali i kolektivnog unakažavanja kulture.

Mirjana Karanović postala je više od vrsne glumice. Svojim neustrašivim odnosom spram ratnog naslijeđa u Srbiji, svojim profesionalnim i ličnim interesom za ljudsku traumu i sve druge posljedice društvene nepravde, Karanović je postala vidljivo opće mjesto bijesa pripadnika desno orijentiranih organizacija u Srbiji.

Svojim posljednjim filmom “Dobra žena”, redateljskim prvijencem, postavila je snažnu metaforu Srbije koju predstavlja glavnim likom Milenom. Milena, nakon svih drugih ženskih i nesentimentalnih likova, dobra je i vrijedna žena, ali uplašena i nezainteresirana za svijet izvan dvorišnog voćnjaka. Egzaktno suočavanje sa ratnim zločinima svoga muža u konačnici je dovodi u situaciju moralne i jedine moguće odluke.

Kao i u boljim vremenima, dolazak Mirjane Karanović u Zagreb značio je mogućnost ljepše i odvažnije perspektive gledanja na postjugoslavensko, srpsko društvo.

Vijeća srpske nacionalne manjine često svoje proslave obogaćuju nastupima članova pododbora “Prosvjete”. Tako je bilo i na Aranđelovdan, krsnu slavu VSNM Zagrebačke županije, na kojoj su uspješno nastupili folklorna sekcija zagrebačkog pododbora “Prosvjete” pod vodstvom  Nade Komljenović i  ZborXop koji djeluje pod vodstvom Jovane Lukić.

Od 24.do 26. novembra u Budimpešti je održan skup „Istraživanje istorije Srba u Ugarskoj (Mađarskoj): stanje i perspektive“ u organizaciji Srpskog instituta u Budimpešti, Matice srpske i Instituta za istoriju Mađarske akademije nauka.

Na dvodnevnom skupu koji se održavao u zgradi „Tekelija numa“ svoja su izlaganja imali predstavnici Istorijskog instituta iz Beograda – Nino Delić, Jelena Ilić Mandić, Petar Krestić, Radomir J. Popović; Gojko Malović iz Arhiva Jugoslavije, profesori sa Odseka za istoriju Filozofskog fakulteta u Novom Sadu – Nenad Ninković, Goran Vasin, Boris Stojkovski, Petar Rokai; naučnici iz Istorijskog instituta MAN – Tamaš Palošfalvi, Klara Heđi, Barna Arbaham, Zoltan Sas, Kristian Čaplar-Degovič, Agneš Ozer iz Muzeja Vojvodine; istoričar umjetnosti Vladimir Simić; Branko Bešlin i Ljubomirka Krkljuš iz Matice srpske iz Novog Sada; Stevan Bugarski predstavnik Saveza Srba u Rumuniji iz Temišvara; Čedomir Višnjić iz Zagreba; Ištvan Pereš i Pera Lastić iz Srpskog instituta u Budimpešti.

Trećeg dana, u prostorijama Srpske samouprave u Budimpešti, učesnici skupa razgovarali su na okruglom stolu Mikroistorijska istraživanja i nastava istorije Srba u Mađarskoj.

Na kraju trećeg dana, a u okviru programa Dana Seobe, za učesnike skupa organiziran je izlet brodom do Sentandreje gdje su posjetili muzej i Srpsku pravoslavnu crkvu, te na povratku  razgledali Budimpeštu sa Dunava.

U Kulturnom i naučnom centru “Milutin Milanković” u Dalju, održan je Međunarodni naučni skup “Književni opus Milutina Milankovića”, prvi skup posvećen književnom stvaralaštvu znamenitog naučnika o čemu je izlagalo četrnaest predavača.

Cilj skupa je da se revalorizira Milankovićevo književno djelo, s obzirom da je on bio odličan književnik, memoarista prije svega i pisac naučno-popularnog romana. Njegov roman “Uspomene, doživljaji i saznanja” spada u sam vrh memoaristike, kao i sjajna zbirka pripovijetki “Kroz carstvo nauka”. „Naša je želja da epistolarni roman, istorija astronomije ‘Kroz vasionu i vekove’ jednog dana bude lektira u srednjim školama”, rekao je  Đorđe Nešić, direktor Milankovićevog KNC-a.

Dana 17. novembra je u Centralnoj biblioteci „Prosvjete“ u Zagrebu održano predavanje u čast još jednog velikog srpskog pisca Jovana Sterije Popovića. Predavanje o ovom vrsnom piscu, osnivaču srpske drame, održao je profesor dr Dušan Marinković.