Časopis Prosvjeta

Moj je korpus tek deseti dio antroponimskog gnijezda nastalog variranjem ličnog imena Petar. Toliko je mnoštvo antroponima posljedica kulta apostola Petra u kršćanskom svijetu, ali i mitološkog vjerovanja roditelja da će im svetačko ime štititi potomke na putu kroz život

1. Zajedničke osobine

Najznačajnija je zajednička osobina prezimena koja će se naći u ovom članku da im se u osnovi nalaze lična imena tvorena istim tvorbenim načinom od ličnog imena Petar. To su: Pećo, Pejo, Peko, Pele, Pero i Pešo. Kao što kazuje njihova forma, sva su ova imena nastala pokraćivanjem ličnog imena Petar i sva su dvosložne postave. Ostale osobine koje imaju kao pokraćenice neću spominjati. U strukturi ponekog prezimena (npr. u prezimena Peurača) može se jasnije nazrijeti stvarna vrijednost glavnog dijela njegova izraza tek kad mu se opišu svi signali u prezimenskoj postavi.

Druga im je zajednička osobina u izravnoj vezi s činjenicom da sva ova prezimena pripadaju gnijezdu ličnog imena Petar. Po tome im je prvotno značenje svedeno samo na značenje koje je svako ovo prezime moglo imati u trenutku nastanka izvođenjem od ličnog imena čovjeka prema kojemu je nazvano njegovo potomstvo.

2. Prezimena tipične forme

Tipične forme jesu ona prezimena koja završavaju na -ić. Iz ovoga gnijezda to su: Pećinić, Pekić, Pelajić, Perić i Pešić. Od njih su posebno interesantni Pećinić i Pelajić jer im se ispred prezimenskog nastavka nalazi osnova izvedena od pokraćenica Pećo i Pele. Zbog toga prezime Pećinić ni u kojem slučaju ne treba dovoditi u vezu s imenicom pećina značenja “spilja”. U drugoga je prezimena osnova proširena sufiksom -aja, pa je po tvorbenoj strukturi prezime Pelajić slično prezimenima Ležajić, Runjajić i Stegnjajić. Segment ispred -ić svih ostalih prezimena iz ove skupine neproširena je pokraćenica: Peko (u Pekić), Pero (u Perić) i Pešo (u Pešić).

3. Prezimena forme ličnog imena

Prezimena Perica, Pešelj, Pešut i Peurača postala su prezimenima prijelazom iz jedne vrste u drugu vrstu vlastitog imena, mada je ovakav karakter njihove forme očigledan samo u prezimena Perica. Ostalim je prezimenima zamagljeno porijeklo od ličnog imena i to izvođenjem pokraćenica neplodnim sufiksima -elj, -ut -ača, a u prezimena Peurača još i zamukivanjem konsonanta /j/ između vokala /e/ i /u/. Neprozirnost u nastanku njihove forme od ličnog imena ima za posljedicu da prezimena Pešelj i Peurača variraju na segmentalnoj razini kao Pešolj ili Purača, a prezime Pešut sad s dugim, sad s kratkim izgovorom završetka -ut varira u akcenatsko-kvantitetskom dijelu forme.

4. Značenjski sadržaj

Kao sva ostala prezimena ni ova tvorena od imena Petar nemaju osim funkcije da uz lično ime budu u imenskoj formuli znakovima za identifikaciju nikakav značenjski sadržaj u današnjoj komunikaciji. Za razliku od prezimena nadimačkog porijekla upravo opisana prezimena nisu imala bogatiji sadržaj ni na samom početku, dakle u vrijeme kad su nastala prije nekoliko vjekova. U ovom bi se smislu moglo samo reći da su u vremenu nastanka nešto bogatiji značenjski sadržaj imala tek ona prezimena kojima je u osnovi lično ime slojevitije strukture, kao npr. Pećinić, Pelajić ili Peurača. U postavama im signali sugeriraju da su ljudi po kojima se prezivaju njihovi sadašnji potomci u Korlatu, Lišanima Ostrovačkim ili u Muškovcima bili u svojoj sredini davno nekad već obilježeni kakvom prepoznatljivom osobinom.

5. Završna napomena

Desetak ovdje opisanih prezimena dio su korpusa od osamdesetak antroponima koliko sam ih našao na svom terenskom istraživanju i zabilježio ih u rječniku antroponima Bukovice zajedno s ličnim imenima, muškim (Pecika, Pečar, Pećar, Pekota, Pepac, Peran, Peronja, Perota, Pešurda, Petrašin, Petrina itd. te ženskim (Peka, Pekeša, Perankula, Perina, Perkača, Perova, Petrica, Petrovka itd.), s porodičnim nadimcima (Pecotići, Pejići, Pelići, Peranovi, Perišini, Perkići, Pešići, Petrovići itd.) ili s ličnim nadimcima (Pečonja, Perero, Perjan, Perlina itd.). Moj je korpus tek deseti dio antroponimskog gnijezda nastalog variranjem ličnog imena Petar. Toliko je mnoštvo antroponima zasigurno posljedica kulta apostola Petra u kršćanskom svijetu, ali i mitološkog vjerovanja roditelja da će im svetačko ime štititi potomke na putu kroz život. Od ličnog su imena nastajali različitim načinima tvorbe antroponimi svih ostalih vrsta. Kako kazuju primjeri iz rječnika iz kojih sam ispisivao građu, najizdašnije baze za nove tvorbe bile su dvosložne pokraćenice kakve su i u ovih desetak prezimena Bukovice.